โครงการการพัฒนาตัวชี้วัดเพื่อประเมินผลการจัดการสิ่งแวดล้อมของชุมชนภายใต้หลักธรรมาภิบาลสิ่งแวดล้อม : กรณีพื้นที่ปฎิบัติการ จังหวัดน่าน (พ.ศ.2559 - พ.ศ.2561)

ในช่วงแผนพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมแห่งชาติฉบับที่ 12[1] ได้มีการประเมินว่าประเทศไทยยังคงประสบปัญหาด้านทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม อันเนื่องมาจากทรัพยากรถูกนำไปใช้ในการพัฒนาจำนวนมากก่อให้เกิดความเสื่อมโทรมอย่างต่อเนื่องและเกิดปัญหาความขัดแย้งในการใช้ทรัพยากรธรรมชาติมากขึ้น เป็นอุปสรรคต่อแนวทางการพัฒนาประเทศ โดยสาเหตุสำคัญคือ การขาดธรรมาภิบาล ซึ่งมีผลการประเมินผ่านดัชนีความอยู่เย็นเป็นสุขร่วมกันในสังคมไทย ชี้ว่าองค์ประกอบสังคมประชาธิปไตยที่มีธรรมภิบาลอยู่ในระดับที่ต้องเร่งแก้ไข ซึ่งสภาวะดังกล่าว ได้ส่งผลกระทบโยงไปสู่ปัญหาการจัดการทรัพยากรสิ่งแวดล้อม ความเหลื่อมล้ำในการเข้าถึงและใช้ประโยชน์ทรัพยากร ระหว่างกลุ่มคน โดยเฉพาะในระดับชุมชน ในขณะเดียวกัน พบว่าความเข้มแข็งของชุมชนมีแนวโน้มที่ดีขึ้น โดยชุมชนสามารถแก้ปัญหาและสนองตอบความต้องการของชุมชนได้ดีขึ้น โดยมีกระบวนการจัดทำแผนชุมชนที่ครอบคลุมทุกพื้นที่และบูรณาการเป็นแผนเชื่อมโยงกับแผนขององค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น ในหลายๆพื้นที่ความร่วมมือที่เกิดขึ้นดังกล่าวนำไปสู่การสร้างกฎกติกา การจัดตั้งเป็นองค์กรและวางระบบการบริหารจัดการปัญหาการลดลงของทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมที่มีหลายๆภาคส่วนเข้ามามีส่วนร่วม ตั้งแต่การวางแผน การระดมทุนทั้งที่อยู่ในรูปของเม็ดเงินและทุนในลักษณะอย่างอื่นเช่น แรงงาน หรือพลังของเครือข่ายต่างๆ มีการพบปะจัดประชุมติดตามประเมินผลเป็นระยะอย่างต่อเนื่อง และในประการสำคัญ มีบางพื้นที่ด้วยการข้ามพ้นข้อจำกัดภายในชุมชนและหันหน้าสร้างความร่วมมือกันในการจัดการทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อมทำให้เกิดการแสวงหาทางออกที่ผู้คนในชุมชนอยู่รอดอย่างน้อยๆบนปัจจัยสี่ สภาพธรรมชาติฟื้นกลับคืนมา ซึ่งมีกรณีตัวอย่างที่เป็นนวัตกรรมทางสังคม ในหลายๆพื้นที่ อาทิเช่น การสร้างกฎระเบียบของชุมชนในการจัดการพื้นป่าตามแนวทางวัฒนธรรมประเพณีให้เข้ามาเป็นส่วนหนึ่งของระบบกฎหมายของรัฐ โครงการนาแลกป่า ฯลฯ เป็นต้น